Kliknij tutaj --> 🦪 społeczeństwo i gospodarka ii rp

Społeczna struktura republiki rzymskiej. patrycjusze – najważniejsza grupa społeczna Rzymu; wywodzili się najzamożniejszych rodzin, posiadali pełnię praw obywatelskich; do V wieku p.n.e. byli grupą zamkniętą, nie wchodzili w związki małżeńskie z przedstawicielami warstw niższych; plebejusze – posiadali obywatelstwo Rzymu, bez Wszystkie granice Drugiej Rzeczpospolitej były sztuczne i niekorzystne z punktu widzenia obronnego, były długie pozbawione naturalnych przeszkód zwłaszcza granice z ZSRR i z Niemcami. Powierzchnia Polski wynosiła 388,6 tys. km2 4.Społeczeństwo Najwyższy odsetek ludności polskiej odnotowano w woj. krakowskim, a najmniejszy w woj Pojawiły się nowe grupy społeczne: burżuazja, robotnicy i inteligencja. Przemiany społeczne na ziemiach polskich. Lampa naftowa pozwoliła na oświetlenie domów. Pod koniec XIX wieku pojawiły się pierwsze tramwaje. Rozwój przemysłu doprowadził do zmian cywilizacyjnych. Polskie miasta połączyła kolej żelazna. Klasa 6 Historia walki w XVII wieku. Rzeczpospolita w XVI wieku - pytania Losowe karty. autor: Iswychowawca. Klasa 6 Historia. wojny w XVII wieku Połącz w pary. autor: Beatahero. Klasa 4 Historia. Polska w XVI wieku - postacie i ich dokonania Połącz w pary. autor: Justyna15. W Egipcie nie wykształciła się oddzielna grupa elity intelektualnej, dlatego można zaryzykować stwierdzenie, że to kapłani byli jedyną grupą, od której zależał rozwój nauki w starożytnym Egipcie. W efekcie rozwoju astronomii kapłanie egipscy posiadali głęboką wiedzę i umiejętności astronomiczne np.: znali kalendarz Site De Rencontre Amoureuse Gratuit Au Cameroun. Ważne pojęcia: Edukacja w II Rzeczpospolitej – po odzyskaniu niepodległości ok. 40% obywateli było analfabetami; w 1919 r. wprowadzono powszechny obowiązek szkolny dzieci w wieku 7-14 lat; w 1924 r. minister Stanisław Grabski przeprowadził reformę szkolnictwa, zmniejszającą ilość szkół dla mniejszości narodowych i tworzącą szkoły dwujęzyczne; w 1932 r. reformę szkolnictwa przeprowadził minister Janusz JędrzejewiczSzkoły wyższe w II RP - uniwersytety w: Krakowie, Lwowie, Wilnie, Warszawie, Poznaniu, Lub¬linie (Katolicki Uniwersytet Lubelski założony w 1918 r.), Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, politechniki i szkoły artystyczne; przed wybuchem II wojny światowej było 32 placówki szkolnictwa wyższegoNaukowcy II RP – Stefan Banach, Wacław Sierpiński i Franciszek Leja (matematyka), Tadeusz Kotarbiński i Władysław Tatarkiewicz (filozofia), Florian Znaniecki (socjologia), Gabriel Narutowicz (hydrotechnika), Ignacy Mościcki (chemia), Eugeniusz Romer (kartografia)Literatura okresu międzywojennego – Stefan Żeromski, Władysław Reymont, Zofia Nałkowska, poeci skupieni wokół pisma „Skamander” (Jan Lechoń, Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński), futuryści (Anatol Stern, Bruno Jasieński), Awangarda Krakowska (Julian Przyboś)Teatr – w latach 1938–1939 działały 32 sceny w 16 miastach, Reduta Juliusza Osterwy, Teatr Polski Arnolda Szyfmana; dramaty Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego); rozkwit kabaretówMalarstwo – impresjonizm (Józef Mehoffer, Leon Wyczółkowski), formizm (Stanisław Ignacy Witkiewicz), malarstwo historyczne Wojciecha KossakaArchitektura – styl dworkowy nawiązujący do tzw. stylu narodowego (np. dworek Piłsudskiego w Sulejówku); funkcjonalizmem i modernizmem (zabudowa Gdyni)Gdynia – w latach 1920-21 z inicjatywy inż. Tadeusza Wendy i Eugeniusza Kwiatkowskiego podjęto decyzję o budowie portu; w 1923 r. otwarto tymczasowy port w Gdyni, a w 1926 r. miasto otrzymało prawa miejskie; było to jedno z najlepiej rozwijających się miast w EuropieEugeniusz Kwiatkowski – inżynier chemik, ekonomista, minister skarbu, przemysłu i handlu w II RP; inicjator budowy portu w Gdyni; twórca Centralnego Okręgu PrzemysłowegoCentralny Okręg Przemysłowy (COP) – światowy kryzys ekonomiczny w latach 1929-1933 spowodował upadek gospodarki polskiej, pogłębiły się różnice między Polską A (zachodnią, uprzemysłowioną) a Polską B (rolniczą, zacofaną gospodarczo); inż. Eugeniusz Kwiatkowski opracował plan 4-letni, który miał przejąć przez państwo udziały w prywatnych przedsiębiorstwach, rozpocząć inwestycje państwowe w budownictwie, energetyce, komunikacji, aby wyprowadzić Polskę z kryzysu i ujednolicić Polską A i B; w ramach tego planu powstał Centralny Okręg Przemysłowy w widłach Wisły i Sanu (tzw. „trójkąt bez-pieczeństwa”); elektrownie (Rożnów, Porąbka, Stalowa Wola), zakłady zbrojeniowe (Sanok, Stalowa Wola, Radom), zakłady samolotowe (Mielec, Rzeszów), fabryka samochodów ciężarowych (Lublin), zakłady chemiczne w Dębicy i Niedomicach; budowa rurociągów naftowych i gazowych, sieci kolejowej i drogowej, melioracja gruntów, powstanie nowych miast i osiedli Ważne daty: październik 1924 r. – Władysław Reymont otrzymał Literacką Nagrodę Nobla za powieść „Chłopi”1926 r. – Gdynia otrzymała prawa miejskielipiec 1932 r. – reforma szkolnictwa Janusza Jędrzejewicza Powyższy materiał został opracowany przez Przeczytanie i zapamiętanie tych informacji ułatwi Ci zdanie klasówki. Pamiętaj korzystanie z naszych opracowań nie zastępuje Twoich obecności w szkole, korzystania z podręczników i rozwiązywania zadań domowych. Liczba wyników dla zapytania 'kultura i nauka w ii rp': 10000+ Kultura i nauka II RP Teleturniejwg Adrianwoszczyk0 Klasa 7 Historia Nauka i kultura II Rzeczpospolitej Krzyżówkawg Barbara299 Nauka i kultura II Reczpospolitej Testwg Panpikach Klasa 7 Historia Osiągniecia, Kultura i nauka II Rzeczypospolitej Losowe kartywg Tosiaiwaniuk Klasa 7 Historia Nauka i kultura w XX-leciu międzywojennym Brakujące słowowg Karolinagoral96 Klasa 8 Dorośli Liceum Technikum Historia Kultura II RP Odkryj kartywg As24 kultura i nauka 2RP Teleturniejwg Maciekwypych09 Mnożenie i dzielenie w zakresie 30 Koło fortunywg Justynaka Klasa 2 Mnożenie i dzielenie w zakresie 30 Mnożenie klasa II Głoska W i W' w zdaniu. Brakujące słowowg Annaszurgot Logopedia głoska W i W KULTURA NAUKA I SZTUKA POLSKA Teleturniejwg Mrzezniczek1 Liceum RZĄDY PARLAMENTARNE W II RP Ustawianie w kolejnościwg Aradzik72 Klasa 7 Liceum Historia Prezydenci II RP, PRL i III RP Ustawianie w kolejnościwg Karolinagoral96 Klasa 8 Historia WOS Trudności w odbudowie II RP klasa 7 Odkryj kartywg Sieciarz Klasa 7 Historia Bądż w domu i się ucz Prawda czy fałszwg Teos Klasa 1 Klasa 2 Klasa 3 Klasa 4 Klasa 5 Klasa 6 Klasa 7 Nauka w domu Polski Mapa podróży Stasia i Nel Rysunek z opisamiwg Malgosia67 Klasa 6 Polski W pustyni i w puszczy Wojny RP w XVII w. i barok Odkryj kartywg Belferskieopowi Klasa 6 Historia Trudności i osiagniecia II RP Sortowanie według grupwg Lisrenata66 Klasa 7 Historia Osiągnięcia naukowe, kulturalne i sportowe II RP Połącz w parywg Annakaczor W Pustyni i w Puszczy (ćwiczenie po lekcji) Teleturniejwg Animalgirl Klasa 5 Klasa 6 Klasa 7 Klasa 8 Polski ćwiczenie po lekcji lekcja polskiego powtórzenia w pustyni W pustyni i w puszczy zostańwdomu# i się ucz Prawda czy fałszwg Teos Klasa 1 Klasa 2 Klasa 3 Klasa 5 Klasa 6 Nauka w domu "W pustyni i w puszczy" - plan wydarzeń Ustawianie w kolejnościwg Aneta62 Klasa 5 Klasa 6 Polski plan wydarzeń W pustyni i w puszczy II RP Brakujące słowowg Stafima Historia Sposoby podróżowania Stasia i Nel Znajdź słowowg Malgosia67 Klasa 6 Polski W pustyni i w puszczy Trudności i sukcesy gospodarcze II RP Odkryj kartywg Bkijowska Polityka zagraniczna II RP Połącz w parywg Srokiw Klasa 7 Historia Postęp techiczny i kultura w XIX wieku Odkryj kartywg Wojtekmaj II RP Koło fortunywg Wojakowska1 Liceum Technikum Historia Walka o granicę północną i zachodnią II RP Rysunek z opisamiwg Beatahero Klasa 7 Historia Prawa i wolności zapisane w Konstytucji RP Sortowanie według grupwg Annanowis Klasa 8 WOS II RP Rysunek z opisamiwg Bartunreal "W pustyni i w puszczy" - pytania do treści Koło fortunywg Aneta62 Klasa 5 Klasa 6 Polski W pustyni i w puszczy Kopia Trudności w odbudowie II RP klasa 7 Odkryj kartywg Marzenagruca20 II RP Testwg Musialowskiszym Klasa 7 Historia Społeczeństwo i gospodarka RP w XVI w. - DOPASOWYWANIE POJĘĆ Połącz w parywg Ppetrykow Liceum Historia II RP teleturniej wiedzy Teleturniejwg Naprawdewarto Kultura i zmiany społeczne w okresie międzywojennym Teleturniejwg Nicolcia559 Klasa 7 Historia Historia sztuki i filozofii Nauka czytania - Poziom II Rysunek z opisamiwg Szkolaodkrywców Zerówka Postęp techniczny i kultura XIX/XX w Krzyżówkawg Olap28 Klasa 7 Historia II RP - granice Rysunek z opisamiwg As24 Nauka i technika - słownictwo Połącz w parywg Mariakaptur Klasa 8 Angielski Kultura i zmiany społeczene w okresie międzywojennym Krzyżówkawg Ppetrykow Klasa 7 Historia Sporty w Niemczech Labiryntwg Donnadonna Klasa 6 Klasa 7 Historia i kultura niemiec Niemieckim Osiągnięcia II RP Odkryj kartywg Wojtekmaj Klasa 7 Historia Granice II RP Podziel na kategoriewg As24 Kultura i zmiany społeczne w okresie międzywojennym. Testwg Luizamigdal Klasa 6 Klasa 7 Klasa 8 Historia KSZTAŁTOWANIE SIĘ GRANIC II RP Rysunek z opisamiwg Jpodavca Historia Połącz w pary z odpowiednim sklepem Połącz w parywg Izabelamargycio Klasa 6 Historia i Kultura Niemiec Szlak wędrówki Stasia i Nel. Rysunek z opisamiwg Szymanskasp66 Klasa 5 Polski lektura Sienkiewicz Staś i Nel Trasa wędrówki W pustyni i w puszczy Kultura chrześcijańska w Europie i Polsce. Prawda czy fałszwg Juliaglog Politycy II RP Znajdź słowowg Stafima Historia Polityka zagraniczna II RP Połącz w parywg Zwadas Osiągnięcia gospodarcze II RP Połącz w parywg Slawomir56 E8 mix part I (żywienie, zakupy i usługi, podróżowanie, kultura, sport, zdrowie, nauka i technika, przyroda) Karty flashwg Martaseta Wymowa Labiryntwg Oscarlesniak Zerówka Klasa 1 Klasa 2 Klasa 3 Klasa 4 Klasa 5 Klasa 6 Zabawa i nauka W pustyni i w puszczy test Labiryntwg Krzysiomk Klasa 5 Polski lektura test w pustyni i w puszczy Nauka i technika Znajdź paręwg Dlewinska Liceum Technikum Angielski Macmillan Osiągnięcia II RP Znajdź paręwg Slawomir56 Obywatelstwo i narodowość - obywatel w świetle Konstytucji RP Sortowanie według grupwg Ulazag4 Klasa 8 Nauka i technika - wyrażenia Połącz w parywg Biuro28 Klasa 8 Angielski W obronie granic RP Testwg Huculak Odrodzenie niepodległego państwa polskiego – X-XII 1918 7 października 1918 roku Rada Regencyjna (utworzona 7 września 1917 roku przez cesarzy Niemiec i Austrii) w obliczu klęsk państw centralnych wydała manifest do narodu polskiego proklamujący „utworzenie niepodległego państwa, obejmującego wszelkie ziemie polskie, z dostępem do morza”. Oparty on został na trzynastym punkcie z planu pokojowego amerykańskiego prezydenta. Akt ten nie spotkał się z ... więcej O kształt granic II Rzeczypospolitej Koncepcje polskich granic Podczas tworzenia się polskiej państwowości istotną kwestią były granice przyszłego państwa. W kraju istniały dwa programy dotyczące przyszłych granic – inkorporacyjny i federacyjny. Narodowa Demokracja głosiła program inkorporacyjny i postulowała wyznaczenie terytorium na zasadach narodowych – tereny gdzie Polacy stanowili co najmniej 60% ludności, powinny znaleźć się w ... więcejKonstytucje polskie w okresie międzywojennym Mała konstytucja 26 stycznia 1919 roku odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego, które objęły Królestwo Polskie i Zachodnią Galicję. Sejmowi podporządkowały się wszystkie ośrodki władzy w Polsce. Najwięcej głosów – około 30% - oddano na endecję – na listę Związku Ludowo-Narodowego. Żadne z ugrupowań nie zdobyło jednak w parlamencie większości, dlatego niezbędne stało się za... więcejUnifikacja ziem polskich po odzyskaniu niepodległości Unifikacja ekonomiczna Głównym problemem po odzyskaniu niepodległości była ekonomiczna [poj]unifikacja[/poj] kraju i zapewnienie mu równomiernego rozwoju. Trzeba pamiętać, że przez 123 lata obszary kraju należały do trzech państw zaborczych, których dążenia gospodarcze znacznie się różniły. Najbardziej rozwinięty był rejon zaboru pruskiego, a także Górny Śląsk, który przez wiele wieków leżał poza ob... więcejRozwój partii politycznych w II Rzeczpospolitej Ugrupowania nacjonalistyczne W 1919 roku utworzono Związek Ludowo-Narodowy (ZL-N). Początkowo skupiał wiele stronnictw narodowych. W kolejnych miesiącach odbyła się krystalizacja partii i programu pod wodzą Narodowej Demokracji (endecji). Ugrupowanie składało się z przedstawicieli inteligencji i klasy średniej, częściowo popierało je drobnomieszczaństwo i chłopstwo, duchowieństwo oraz ziemiaństwo. Główn... więcejDemokracja parlamentarna II Rzeczypospolitej do zamachu majowego 1926 roku Po uchwaleniu konstytucji marcowej rząd [ps]Wincentego Witosa[/ps] ostatecznie ustąpił we wrześniu 1921 roku. Do czerwca na czele rządu stał Antoni Ponikowski, następnie Artur Śliwiński i Julian Nowak. Żądano jasnego ustalenia kompetencji [ps]Józefa Piłsudskiego[/ps] w sprawie ustalania rządu. 5 listopada 1922 odbyły się wybory do parlamentu, w których zarejestrowano 19 list kandydatów (Ukraińcy galicyj... więcejGeneza przebieg i skutki zamachu majowego Przyczyny zamachu majowego Do kryzysu parlamentarnego w 1926 roku doprowadziło kilka czynników. Przede wszystkim na polskiej scenie politycznej funkcjonowało bardzo wiele partii – w 1925 roku było ich 96. Sytuacja narodowościowa wpływała na to, ze obok partii polskich powstawały partie mniejszości narodowych. W związku z wielopartyjnością trudno było zbudować w parlamencie trwałą większość, która ... więcejOpozycja przeciwko rządom sanacyjnym Piłsudski przejął władzę pod hasłem [poj]sanacji[/poj] – uzdrowienia stosunków politycznych, stąd jego popleczników, czyli popierający go obóz nazywano sanacją. Role partii politycznych ograniczono do minimum, a ośrodkiem władzy stały się pozaparlamentarne gabinety fachowców, z których większość była rekrutowana z kadry oficerskiej. Rząd pracował za pomocą dekretów prezydenckich. W celu utrzyma... więcejPolityka zagraniczna II Rzeczypospolitej Polska polityka zagraniczna w latach 1919-1926 Głównymi założeniami polityki było zapewnienie bezpieczeństwa odradzającemu się państwu, zawarcie sojuszy z państwami o podobnych interesach oraz otrzymanie międzynarodowego uznania granic. Już na samym początku Polska znalazła się w sytuacji konfliktowej z czterema sąsiadami – Niemcami, Rosją Radziecką, Czechosłowacją i Litwą. Konferencja Paryska... więcejProblemy i sukcesy polskiej gospodarki w okresie międzywojennym Okresy sytuacji gospodarczej w II Rzeczypospolitej można podzielić w następujący sposób: 1918-1921 – okres gospodarki czasu wojny 1921-1923 – odbudowa zniszczeń wojennych, walka z kryzysem 1923-1925 – reforma finansowa, stabilizacja 1926-1929 – koniunktura gospodarcza 1930-1935 – kryzys gospodarczy 1936-1939 – koniunktura gospodarcza Polskie społec... więcejSytuacja społeczeństwa polskiego w przededniu wybuchu II wojny światowej Ludność Polski wzrosła z 27,2 mln w 1921 roku do 35,1 mln w 1939 roku. Polacy stanowili 66% społeczeństwa, Ukraińcy 14%, a Żydzi 10%, co świadczy, że nie zmienił się status narodowościowy kraju. W 1921 roku w miastach żyło 24,6% ludności, a w 1938 roku 30 % (w Warszawie 1,3 mln). W dwudziestoleciu wyemigrowało 2 mln Polaków, powróciło do kraju 1 mln. Światowa Polonia wynosiła 8-9 mln Polaków, z czego... więcej W tym rozdziale: Państwo wielu narodów Terytorium Polski liczyło 388,6 tys. km kwadratowych, a państwo polskie było szóstym co do wielkości krajem Europy. Rzeczpospolita dzieliła się na szesnaście województw, a te na 277 powiatów. Oddzielną jednostką administracyjną było miasto stołeczne Warszawa. Wyjątkowy status miało województwo śląskie, które otrzymało autonomię z własnym sejmem, skarbem i policją. Liczba ludności Polski w 1921 r. wynosiła 27,2 mln osób (szóste miejsce w Europie), a w 1939 r. – około 35 mln (szóste miejsce). Na kilometr kwadratowy przypadało 70 osób (w 1939 r. – 90). Była to wysoka średnia europejska. Największa gęstość zaludnienia występowała w województwach zachodnich i centralnych, najmniejsza – we wschodnich. Liczbę Polaków poza krajem oceniano na 8 mln (wśród nich około 2 mln wyemigrowało z Polski w okresie międzywojennym). Mieszkali głównie w Stanach Zjednoczonych (4 mln), w Niemczech (około 1,3 mln – zarówno emigranci zarobkowi, jak i autochtoniczna ludność polska, na Śląsku), w ZSRS (około 1 mln) i we Francji (600 tys.). Mniejsze skupiska polskie znajdowały się w Czechosłowacji (na Zaolziu) i na Litwie (w obydwu miejscach Polacy mieszkali od wieków), a poza Europą – w Brazylii i w Argentynie. Na wsi mieszkało 75 proc. ludności, a reszta w ponad sześciuset miastach (największy odsetek ludności miejskiej był w zachodniej części kraju). W 1921 r. jedynie liczba mieszkańców Warszawy przekroczyła milion, a sześć miast liczyło ponad 100 tys. (później jeszcze kilka przekroczyło tę liczbę). Najliczniejszą grupą społeczną byli chłopi, którzy stanowili około 55 proc. ogółu ludności Polski, następnie robotnicy (ponad 27,5 proc.), drobnomieszczaństwo (11 proc.), inteligencja i wolne zawody (ponad 5 proc.), więksi przedsiębiorcy (1 proc.) i ziemianie zajmujący znacznie ważniejszą, niż wskazywałaby na to liczebność, pozycję w życiu społecznym (0,4 proc.). Najbardziej dostrzegalną zmianą w końcu lat trzydziestych był trzyprocentowy spadek liczby chłopów i wzrost o taki sam odsetek liczby robotników. Poza tym zwiększyła się grupa inteligencji, a spadła liczba ziemian. Struktura narodowościowa II RP Strukturę narodowościową ludności Polski w okresie międzywojennym można przedstawić jedynie w przybliżeniu. Dostępne źródła nie określają jednoznacznie przynależności narodowej wielu obywateli Rzeczypospolitej. Pierwszy spis ludności nie objął Górnego Śląska, którego przynależność państwowa nie była jeszcze rozstrzygnięta, i tzw. Litwy Środkowej z Wilnem, został również zbojkotowany przez część Ukraińców. W drugim spisie zdarzały się fałszerstwa – zawyżano liczbę osób deklarujących narodowość polską. Proces kształtowania świadomości narodowej, przede wszystkim na wschodzie Polski, nie był zakończony. Osoby pytane o narodowość często myliły ją z obywatelstwem. Większa część mieszkańców Polesia podawała jako własny język – tutejszy, chłopski, normalny. Wielu Żydów uważało się za Polaków wyznania mojżeszowego. Podziały istniały nawet w rodzinach: Andrzej Szeptycki był głową Kościoła greckokatolickiego i duchowym przywódcą Ukraińców, jego brat Stanisław, generał WP, uważał się za Polaka. Uwzględniając te zastrzeżenia, można przyjąć, że struktura narodowościowa II Rzeczypospolitej w międzywojniu była następująca: Polacy stanowili ponad 68 proc. ogółu obywateli, Ukraińcy – ponad 15 proc., Żydzi – 8,5 proc. (Polska była pod względem ich liczby drugim po Stanach Zjednoczonych miejscem zamieszkania na świecie), Białorusini, a także „tutejsi” (czyli osoby bez wykształconej świadomości narodowej) – ponad 3 proc., Niemcy – ponad 2 proc. (jedyna mniejszość, której liczebność w porównaniu z początkiem lat dwudziestych znacznie się zmniejszyła z powodu wyjazdów do Niemiec). Mozaikę narodowościową uzupełniali Rosjanie, Litwini, Czesi, Romowie, nieliczni Słowacy i Karaimi, zbliżone językowo do Ukraińców grupy etniczne (Bojkowie, Łemkowie, Huculi), a także spolonizowani Ormianie i Tatarzy. Grupa polskich chłopów. Polacy stanowili przytłaczającą większość w zachodnich województwach Rzeczypospolitej, gdzie mieszkał również pewien odsetek Niemców, oraz w środkowych, gdzie najliczniejszą mniejszością byli Żydzi (ponadto w Lwowskiem znaczny odsetek stanowili Ukraińcy – 34 proc., a w Białostockiem zaś Białorusini – 12,5 proc.). Natomiast w województwach wschodnich RP, oprócz tarnopolskiego, Polacy stanowili mniejszość. W województwie poleskim dominowali „tutejsi” (62,5 proc. mieszkańców), a w województwach nowogródzkim i wileńskim występował znaczny odsetek Białorusinów. W województwach południowo-wschodnich RP zdecydowaną większość stanowili Ukraińcy (na Wołyniu 68 proc., w województwie stanisławowskim 69 proc., a w tarnopolskim – 46 proc. ogółu mieszkańców). Trzecią co do liczebności grupą narodowościową w województwach kresowych byli Żydzi (dominujący wraz z Polakami wśród kresowej ludności miejskiej). Większość Polaków była katolikami, a mniejsza ich grupa – protestantami. Na czele Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce od 1926 r. stał prymas August Hlond. Polacy byli narodowością najbardziej zróżnicowaną społecznie. Stanowili szacunkowo 60 proc. ogółu chłopów, 75–80 proc. robotników, około 80 proc. inteligencji, około 40 proc. drobnomieszczaństwa i 50 proc. przedsiębiorców (pozostali byli przeważnie pochodzenia żydowskiego). Wśród ziemian byli niemal wyłącznie Polacy. Prymas August Hlond. Ukraińcy byli wyznania greckokatolickiego, a zamieszkujący Wołyń – prawosławnego. W przeważającej większości byli chłopami. Ponad 10 proc. stanowiła inteligencja – pracownicy spółdzielni, nauczyciele, duchowni. Ukraińcy prowadzili szeroką działalność spółdzielczą, kulturalno-oświatową i polityczną. Najsilniejszym ugrupowaniem było Ukraińskie Zjednoczenie Narodowo-Demokratyczne, mniejsze wpływy miała Ukraińska Partia Socjaldemokratyczna. Znaczącą rolę odgrywały nielegalne organizacje dążące do utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego z Organizacją Ukraińskich Nacjonalistów na czele. Narodem chłopskim byli również Białorusini (90 proc. tej społeczności pracowało na roli). Wyznawali prawosławie lub katolicyzm. Inteligencja była nieliczna, a ludność białoruską charakteryzował największy odsetek analfabetów. Niemniej Białorusini również zakładali stowarzyszenia upowszechniające własną kulturę narodową i uczestniczyli w życiu politycznym kraju. Grupa ortodoksyjnych Żydów z rodziny Rosenbaumów w Krynicy. Żydzi byli ludnością przede wszystkim miejską (21 proc. ludności miast Polski). Ponieważ zamieszkiwali środkową i wschodnią część kraju, ich odsetek w tamtejszych miastach często przekraczał 30 proc. Wyznawali religię mojżeszową; większość mówiła w języku jidysz i w polskim. Znajdowali zatrudnienie w drobnym handlu, rzemiośle i jako robotnicy w małych przedsiębiorstwach. Było wśród nich bardzo wielu przedsiębiorców i przedstawicieli wolnych zawodów; wśród adwokatów odsetek Żydów sięgał 50 proc., a wśród lekarzy – 55 proc. wszystkich prowadzących praktykę. Żydzi różnili się religią, kulturą i obyczajami od innych narodowości i żyli zwykle w izolacji. Sprawami religijnymi zajmowały się kahały – żydowskie gminy religijne, które odgrywały bardzo ważną rolę w życiu tej społeczności. Żydzi prowadzili ożywioną działalność kulturalną i polityczną. W Warszawie powstał Instytut Nauk Judaistycznych z udziałem wybitnych historyków – Majera Bałabana i Mojżesza Schorra (zajmującego się również orientalistyką). Do głównych partii żydowskich należał popierany przez ortodoksyjną część Żydów Związek Izraela (zwany Aguda), syjoniści, którzy opowiadali się za utworzeniem państwa narodowego Żydów w Palestynie, oraz lewicowy Powszechny Żydowski Związek Robotniczy (Bund). Nieliczni Żydzi się asymilowali; część z nich przeszła na katolicyzm, większość jednak uważała się za Polaków wyznania mojżeszowego. Należeli do nich wybitni twórcy kultury polskiej, historyk Szymon Askenazy, poeci Marian Hemar, Bolesław Leśmian i Julian Tuwim, pisarz i malarz Bruno Schulz, pianista Artur Rubinstein, matematycy i logicy – Hugo Steinhaus i Alfred Tarski, mikrobiolog Ludwik Hirszfeld, a także politycy – poseł i publicysta narodowy Stanisław Stroński, prezydent Krakowa Mieczysław Kaplicki czy prezes Najwyższej Izby Kontroli gen. Jakub Krzemieński. Wśród mniejszości niemieckiej najliczniejszą grupę stanowili zamożni chłopi, a następnie – robotnicy, inteligencja, przedsiębiorcy. Niemcy wyznawali różne odmiany protestantyzmu lub katolicyzm. Cechował ich wysoki poziom wykształcenia i dobrze zorganizowane życie polityczne, w którym znaczącą rolę odgrywała prasa. Mieszkający w północno-wschodniej Polsce Litwini byli w większości chłopami. Mieli własne organizacje kulturalne i oświatowe. Emigranci z Czech zamieszkiwali przeważnie Wołyń (głównie chłopi) i Łódzkie (rzemieślnicy i robotnicy). Ormianie żyli przede wszystkim we Lwowie, gdzie znajdowała się siedziba ich Kościoła ormiańskokatolickiego, na którego czele stał arcybiskup Józef Teodorowicz. Północno-wschodnie województwa RP zamieszkiwali Tatarzy wyznający islam. Grupa niemieckich rolników z Wołynia. Koronacja króla polskich Cyganów Juliana Kwieka na Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie, 1937 r. Łemkowska para narzeczonych w strojach regionalnych. Materiały uzupełniające: Polityka narodowościowa władz polskich Przed 1918 r. środowiska dominujące w polskim życiu politycznym nie podjęły poważniejszej dyskusji o stosunku do innych narodowości zamieszkujących obszar dawnej Rzeczypospolitej. Piłsudczycy uważali ją za bezprzedmiotową w momencie trwającej walki o niepodległość. Narodowcy lekceważyli proces odrodzenia narodowego mniejszości słowiańskich, głównie Ukraińców; uznawali ich odrębność kulturową, ale dawali wyraz złudzeniu, że zasymilują się z Polakami. Niechętnie lub wrogo odnosili się do Żydów, zarzucając im nieprzyjazny lub obojętny stosunek do Polaków. Uważali, że udział Żydów w życiu gospodarczym na ziemiach polskich jest zbyt znaczący i przez to szkodliwy. Negatywnie oceniali też wpływ Żydów na kulturę polską. Konstytucja Rzeczypospolitej gwarantowała prawa obywatelskie i polityczne wszystkim obywatelom polskim niezależnie od narodowości i wyznania oraz zakazywała ich dyskryminacji w jakiejkolwiek formie. Dawała możliwość swobodnego kultywowania języka i tradycji narodowej, prowadzenia działalności kulturalno-oświatowej oraz uczestnictwa w życiu politycznym. W życiu codziennym natomiast polityka narodowościowa władz polskich i relacje mniejszości narodowych z większością polską wykraczały poza zapisy prawne i wymagały szczególnie delikatnego podejścia, kompromisu oraz zrozumienia wzajemnych różnic i interesów. W Rzeczypospolitej okresu międzywojennego w wielu wypadkach tego brakowało, a stosunki między Polakami a mniejszościami narodowymi częściej układały się konfliktowo niż przyjaźnie. Konflikty miały przyczyny narodowe i społeczne, rzadziej religijne. Władze polskie nie zawsze respektowały konstytucyjne prawa mniejszości; znamienne były wypowiedzi polityków prawicy po wyborach prezydenckich w grudniu 1922 r., że o stanowisku głowy państwa mogą decydować wyłącznie Polacy. Natomiast przedstawicieli innych narodowości cechowała czasami niechęć lub wrogość wobec państwa polskiego, co wykluczało możliwość kompromisu. Szczególnie widoczne było to na obszarach wschodnich RP oraz wśród mniejszości niemieckiej. W pierwszych latach niepodległości władze prowadziły umiarkowaną politykę asymilacji narodowej mniejszości słowiańskich. Zakończyła się ona niepowodzeniem. Po przejęciu władzy przez piłsudczyków zaczęto stosować politykę asymilacji państwowej – starano się przy poszanowaniu odrębności narodowych, wyznaniowych i kulturowych budować więzi z państwem polskim na zasadzie wspólnoty praw i obowiązków; nie przyniosło to oczekiwanych rezultatów. Po śmierci Józefa Piłsudskiego wrócono do polityki asymilacji narodowej, nierzadko stosując metody przymusu. Symbolem tych działań była akcja niszczenia na Chełmszczyźnie opuszczonych cerkwi prawosławnych, które w latach trzydziestych ponownie zaczęły stawać się miejscami kultu. Najgorzej układały się stosunki z Ukraińcami, których część dążyła do wywalczenia niepodległego państwa. Utworzyli oni w drugiej połowie lat dwudziestych Organizację Ukraińskich Nacjonalistów. Jej przywódcy uważali, że w walce o państwo ukraińskie dozwolone jest użycie wszystkich metod, nie wyłączając terroru i mordów na przedstawicielach innych narodowości oraz Ukraińcach, którzy nie aprobowali takich form działalności. Walcząc z państwem polskim, OUN dokonywała zabójstw polskich urzędników, w zamachu przeprowadzonym 15 czerwca 1934 r. w Warszawie zginął minister spraw wewnętrznych Bronisław Pieracki. Zamordowano również życzliwego Ukraińcom Tadeusza Hołówkę (wiceprezesa piłsudczykowskiego Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem). W odpowiedzi na terror OUN władze polskie od września do listopada 1930 r. przeprowadziły pacyfikację Małopolski Wschodniej. Ukraińcy ponieśli w niej dotkliwe straty materialne, a wiele osób aresztowano. Zastosowanie odpowiedzialności zbiorowej pogłębiło tylko niechęć między obiema narodowościami. Źródłem konfliktu była również polska polityka oświatowa. Ukraińcy nie godzili się na lokalizację własnej uczelni wyższej w innym mieście niż Lwów i dlatego przez cały okres międzywojenny nie mieli uniwersytetu z wykładowym językiem ukraińskim. Nie weszła w życie ustawa samorządowa z 1922 r. zapowiadająca powołanie w województwach zamieszkiwanych głównie przez Ukraińców sejmików o dwóch izbach – polskiej i ukraińskiej. Język ukraiński nie stał się w tych województwach drugim – oprócz polskiego – językiem urzędowym; w urzędach zdarzały się wypadki okazywania niechęci osobom posługującym się ukraińskim. Ukraińców przeważnie nie zatrudniano w administracji państwowej i na kolei. Wyjątkiem była polityka wojewody wołyńskiego Henryka Józewskiego , zwolennika współpracy politycznej z Ukraińcami w tym regionie. Nie zyskała ona jednak przychylności lokalnej społeczności polskiej, a po śmierci marszałka Piłsudskiego utraciła poparcie rządu. Dymisję Józewskiego w „Kurierze Wołyńskim” nazwano zakończeniem polskiej martyrologii na Wołyniu. Na stosunki między ludnością we wschodniej Polsce wpływały również przyczyny społeczne – wcześniejsze spory o ziemię między polskim ziemiaństwem a białoruskim i ukraińskim chłopstwem, które zaogniła ustawa o osadnictwie wojskowym. Na mocy ustawy uczestnicy walk o niepodległość otrzymali działki ziemi w tamtej części kraju. Polskich osadników traktowano jak intruzów. Wszelkie próby porozumienia oraz cała ogromna praca włożona przez osadników w rozwój gospodarczy i kulturalny tych ziem rozbijały się o mur niechęci miejscowej ludności, która w skrajnych wypadkach przybierała charakter czynnych napaści. Pożar domu przy ul. Legionów w czasie zajść antysemickich w Mińsku Mazowieckim. Konfliktowo układały się relacje polsko-żydowskie. W dużym stopniu wpływały na to czynniki społeczno-gospodarcze oraz polityka narodowej demokracji. Niechęć do Żydów pogłębił kryzys pierwszej połowy lat trzydziestych, zwiększając w wielu warstwach społeczeństwa polskiego przekonanie, że stanowią oni konkurencję dla Polaków w handlu, rzemiośle i w wolnych zawodach. Prowadziło to niekiedy do stosowania przemocy wobec Żydów, przede wszystkim na początku tworzenia państwowości polskiej i w drugiej połowie lat trzydziestych. Pod koniec listopada 1918 r. doszło we Lwowie do pogromu, podczas którego zamordowano ponad czterdzieści osób. Pretekstem było poparcie udzielone Ukraińcom przez Żydów podczas walk o miasto. W rzeczywistości większość Żydów zachowała neutralność; niektórzy bili się po stronie polskiej, natomiast wspólnie z Ukraińcami walczył oddział milicji żydowskiej. W drugiej połowie lat trzydziestych dokonano czynnych napaści na Żydów w Częstochowie, Mińsku Mazowieckim, Grodnie. Czasami przemocy używały obie strony, np. w 1936 r. w Przytyku podczas bójki między chłopami polskimi wzywającymi do bojkotu handlarzy żydowskich zastrzelono jednego z Polaków; spowodowało to wystąpienia przeciw Żydom, podczas których zabito dwie osoby, a kilkadziesiąt zostało pobitych. Konflikt ubóstwa W latach trzydziestych bojówki narodowców (głównie z Obozu Narodowo-Radykalnego „Falanga”) wymuszały na wyższych uczelniach tworzenie tzw. getta ławkowego, czyli osobnych ławek dla Żydów; te chuligańskie ekscesy spotkały się ze zbyt mało stanowczą reakcją władz akademickich. Przemoc wobec Żydów nie miała jednak charakteru masowego i była zdecydowanie zwalczana przez władze (np. w czasie zajść we Lwowie w 1929 r.). W odróżnieniu od innych państw, przede wszystkim Niemiec, w Polsce nie wprowadzono ustawodawstwa, które podważałoby konstytucyjne prawa mniejszości żydowskiej. Antyżydowskie działania narodowców były wprawdzie popierane przez część duchowieństwa, jednak przeciw nim występowała hierarchia kościelna. Prymas Hlond oficjalnie stwierdził w liście pasterskim, że antysemityzm jest niezgodny z etyką katolicką i stanowi naśladownictwo wzorców obcych polskiemu charakterowi narodowemu. Konflikty narodowościowe były typowym zjawiskiem w powstałych po I wojnie światowej państwach europejskich o dużym odsetku mniejszości. W Czechosłowacji nawet współrządzący Słowacy często nie byli traktowani podmiotowo, a stosunek władz do działalności kulturalnej prowadzonej przez Polaków na Śląsku Cieszyńskim pozostawiał wiele do życzenia. Podobna była polityka Litwinów wobec mniejszości polskiej. W wielonarodowej Rzeczypospolitej Polacy i mniejszości narodowe żyli w mniejszej lub większej izolacji, a polityka władz polskich nie sprzyjała jej przełamaniu. Przyjaźnie, mieszane małżeństwa i dobrosąsiedzka współpraca nie były częstym zjawiskiem. Obywatele polscy innej narodowości z reguły przestrzegali prawa i wykonywali obowiązki obywatelskie. Trudno jednak przypuszczać, by w krótkim czasie istnienia II Rzeczypospolitej wyrobili w sobie poczucie, że państwo polskie jest ich własnym lub by przynajmniej traktowali je z większym przywiązaniem niż wcześniej państwa zaborcze. Materiały uzupełniające:

społeczeństwo i gospodarka ii rp